Handelingen
De basis voor het ambt van diaken (‘dienaar’) is gelegd in het Bijbelboek Handelingen. In de groeiende christelijke gemeente van Jeruzalem klagen de Grieks sprekende weduwen erover dat ze over het hoofd worden gezien bij de dagelijkse ondersteuning vanuit de gemeente. Voor de apostelen is dit het signaal dat er speciale ‘dienaars’ moeten komen omwille van deze vrouwen en anderen die zorg nodig hebben. Op deze wijze kunnen de apostelen zich blijven concentreren op het gebed en op het Woord. (Handelingen 6: 1-7). Stefanus heet wel de eerste diaken te zijn geweest. Hij werd om zijn volhardend geloof ter dood gebracht (Handelingen 7).
De zeven werken van barmhartigheid
‘De zeven werken van barmhartigheid’ van de Meester van Alkmaar (1504), Rijksmuseum Amsterdam
In het evangelie is sprake van de werken van barmhartigheid. De evangelist Matteüs noemt er zes: hongerigen voeden, dorstigen laven, vreemdelingen huisvesten, naakten kleden, zieken verzorgen en gevangenen bezoeken (Matteüs 25). In de Middeleeuwen werd als zevende werk van barmhartigheid toegevoegd het begraven van de doden.